Lương Bích Ngọc – Hoàng Hạnh (Thực hiện)
Gần đây một tia sáng le lói có thể soi đường cho ta dò tìm lỗ thủng. Trên thực tế, không phải nơi nào trên nước ta điện năng cũng tăng 15%/năm. Trong hai năm 2008-2009, TP HCM chỉ tăng 7%/năm; Hải Dương 8,3%; Khánh Hòa 8,4%; Đồng Nai 9,4%/năm, và tình hình chắc cũng sáng sủa ở một số nơi khác nữa. Đây là những nơi tăng GDP mạnh, nhưng giữ được tốc độ tăng điện năng tương đối vừa phải, tiến gần đến xu thế chung của khu vực.
Trong khi đó, vì lý do gì trên cùng một đất nước mà Hà Nội lại tăng đến 16%, Hải Phòng 15%/năm, Đà Nẵng 15,8%, Ninh Bình 17%, Quảng Ninh 26,8%/năm…? Có thể ai đó sẽ bảo hai năm 2008-2009 xảy ra suy thoái kinh tế, kể làm gì! Vâng, nhưng nếu xét cả giai đoạn 2006-2009, trong đó có hai năm tăng trưởng kinh tế ngoạn mục, 2006-20007, trên 8%/năm, sự khác biệt còn lớn hơn nữa: TP HCM vẫn chỉ tăng điện 7,8%/năm; trong khi Hà Nội tăng điện đến 18,6%/năm.
Sự khác biệt quá lớn về hiệu quả sử dụng điện giữa những địa phương nói trên, đặc biệt giữa Hà Nội và TP HCM, là do đâu? Chắc hẳn không phải do người Hà thành lãng phí điện hơn người Sài thành. Trả lời được câu hỏi này có thể giúp chúng ta lần mò tìm ra lỗ thủng. Để làm việc này, cần minh bạch các số liệu thống kê chi tiết cho từng địa phương, từng khối sản xuất, từng tập đoàn, công ty với đầy đủ diễn biến trong nhiều năm để các nhà nghiên cứu có thể xử lý bằng những công cụ kinh tế trắc lượng trước khi đi đến kết luận để tìm ra lỗ thủng. Thiết tưởng còn có đề tài khoa học nào sáng giá hơn!
Lại nữa, để chịu đựng được giá điện hiện nay, các nhà máy điện chạy than, trong đó có những tổ máy rất lớn, đều do Trung Quốc “thắng thầu”, có thể do giá của họ chào thấp hơn các đối tác khác. Nhưng liệu ai sẽ bảo đảm chất lượng công trình, nhất là hiệu suất đốt than, ô nhiễm môi trường và tuổi thọ. Không có thông tin nào lọt ra từ các bản hợp đồng này, chỉ biết nhiều nhà máy đang chậm tiến độ. Liệu bài học mía đường, xi măng lò đứng v.v… từng làm cho bao nhiêu địa phương khốn khổ rồi đây có xảy ra với các nhà máy điện do Trung Quốc xây hay không?
GS Phạm Duy Hiển